നിഴലുകളില്ലാത്ത ക്ഷേത്രത്തിലേക്കു നടത്തിയ ഒരു യാത്രയെക്കുറിച്ച് | ജൂലി

ഗുജറാത്തില്‍ ജോലി ചെയ്യാന്‍ തുടങ്ങിയപ്പോള്‍ മുതലുള്ള ആഗ്രഹമായിരുന്നു കേട്ടറിവുള്ള സൂര്യക്ഷേത്രം സന്ദര്‍ശിക്കുക എന്നത്. അങ്ങനെ യാദൃശ്ചികമായി ഒരിക്കല്‍ അങ്ങോട്ടൊരു യാത്ര ചെയ്യാന്‍ കഴിഞ്ഞു. ഗുജറാത്തിലെ മെഹ്‌സന ജില്ലയില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ലോക പ്രശസ്തമായ സൂര്യക്ഷേത്രമാണ് മൊധേര സൂര്യ ക്ഷേത്രം. ചുറ്റിലും പച്ചപരവതാനി വിരിച്ച പൂന്തോട്ടത്തിന് നടുവിലൂടെ ദൂരെ നിന്നെ ആ മനോഹര സൃഷ്ടി കാണാന്‍ കഴിയും. പടിഞ്ഞാറന്‍ ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും മനോഹരമായ ഈ ക്ഷേത്രം പുഷ്പാവതി നദിയുടെ തീരത്താണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ഇന്ന് പ്രത്യേക പൂജകളും മറ്റും നടക്കാത്ത ഈ ക്ഷേത്രം ആര്‍ക്കിയോളജിക്കല്‍ സര്‍വ്വേ ഓഫ് ഇന്ത്യയുടെ കീഴില്‍ സംരക്ഷിക്കുന്ന ഒരു സ്മാരകമാണ്. 

ഒരു കാലത്ത് സോളങ്കികളുടെ തലസ്ഥാനമായിരുന്നു  മൊധേര. രാജവംശം ഇവിടെ നിന്ന് എ.ഡി 942 മുതല്‍ 1305 വരെ ഭരിച്ചപ്പോള്‍, മൊധേര സൂര്യക്ഷേത്രം എ.ഡി പതിനൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടില്‍ ഭീമ ഒന്നാമന്‍ രാജാവ് പണികഴിപ്പിക്കുകയും സൂര്യദേവന് സമര്‍പ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. സമൃദ്ധമായി കൊത്തിയെടുത്തതും മണല്‍ക്കല്ലില്‍ നിര്‍മ്മിച്ചതുമായ ഈ ക്ഷേത്രം മാരു-ഗുര്‍ജാര ശൈലിയില്‍ നിര്‍മ്മിച്ചതാണ്, കൂടാതെ മൂന്ന് ഘടകങ്ങള്‍ ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നു. പ്രധാന ശ്രീകോവിലില്‍, ശ്രീകോവിലും (ഗര്‍ബാഗ്രുഹ) ഹാളും (ഗുധാമണ്ഡപ) മുന്നിലുണ്ട്. മണ്ഡപ (സഭമണ്ഡപ അല്ലെങ്കില്‍ രംഗമണ്ഡപ). കുണ്ഡ (രാമകുണ്ട അല്ലെങ്കില്‍ സൂര്യകുന്ദ) മണ്ഡപത്തിന് മുന്നില്‍ ഒരു ജലാശയം. ഇതിന്റെ കേന്ദ്ര ആരാധനാലയവും മണ്ഡപവും ഉയര്‍ത്തിയ വേദിയിലാണ്.  എ.ഡി പതിനൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടില്‍ ക്ഷേത്രസമുച്ചയം പൂര്‍ത്തിയായെങ്കിലും, ഘട്ടം ഘട്ടമായിട്ടാണ് ഇത് നിര്‍മ്മിച്ചത്, ക്ഷേത്രത്തിന്റെ നിര്‍മ്മാണത്തിന് മുമ്പുള്ള കുണ്ടയുടെ നിര്‍മ്മാണവും കുറച്ച് കഴിഞ്ഞ് മണ്ഡപവും ചേര്‍ത്തു. സൂര്യഗ്രഹണകാലത്ത് സൂര്യന്റെ ആദ്യത്തെ കിരണങ്ങള്‍ ശ്രീകോവിലില്‍  പ്രകാശിപ്പിക്കുന്ന രീതിയിലും വേനല്‍ക്കാല അറുതിയില്‍ സൂര്യന്‍ നേരിട്ട് മുകളില്‍ പ്രകാശിക്കുന്ന രീതിയിലുമാണ് ക്ഷേത്രം പണി കഴിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നത്  എന്ന് പറയപ്പെടുന്നു.  

കുണ്ടയും സഭമണ്ഡപവും

ഇതിന്റെ ആര്‍ക്കിടെക്ടി നെ കുറിച്ച് കാര്യമായ അറിവില്ല. പക്ഷെ, ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ആഡംബരമാണ് കലാ ചരിത്രകാരനായ പെര്‍സി ബ്രൗണിനെ അദ്ദേഹത്തെ ''സ്വപ്നങ്ങളുടെ നെയ്ത്തുകാരന്‍'' എന്ന് വിളിക്കാന്‍ പ്രേരിപ്പിച്ചത്. പ്രധാന ആരാധനാലയം ഗര്‍ബഗ്രുഹ, ഗുദമണ്ഡപ എന്നിങ്ങനെ തുല്യമായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. മിക്ക ശില്പങ്ങളിലും സൂര്യന്‍ രണ്ട് താമരകളുമായി നില്‍ക്കുന്നു. ഓരോ കൈയിലും ഒന്ന്, ഏഴ് കുതിരകളാല്‍ നയിക്കപ്പെടുന്നു.  രസകരമെന്നു പറയട്ടെ, സൂര്യന്‍ തന്റെ മിക്ക ചിത്രങ്ങളിലും ബൂട്ട് ധരിച്ചതായി കാണിക്കുന്നു. ചരിത്രകാരന്മാരും കലാ ചരിത്രകാരന്മാരും പറയുന്നതനുസരിച്ച് ഇതിനൊരു മധ്യേഷ്യന്‍ സ്വാധീനമുണ്ട്.

ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിലെ ഏറ്റവും സമൃദ്ധമായ ഘടനയാണ് സഭമണ്ഡപം.  അവസാനമായി നിര്‍മ്മിച്ച കെട്ടിടമാണിതെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു.  ബാഹ്യവും ആന്തരികവുമായ മതിലുകള്‍, ശില്‍പങ്ങള്‍  തോറാനകള്‍ പോലുള്ള അലങ്കാര ഘടകങ്ങളും കൊണ്ട് കൊത്തിവച്ചിട്ടുണ്ട്.   സഭമണ്ഡപത്തിന്റെ ഓരോ കോണുകളും വിശാലമായ കോണുകളായി മുറിച്ചിട്ടുണ്ടെന്ന് ശങ്കാലിയ എഴുതുന്നു, ഇത് കെട്ടിടത്തിന് ഒരു നക്ഷത്രത്തിന്റെ രൂപം നല്‍കുന്നു. ശ്രീകോവിലും സഭമണ്ഡപവും വ്യത്യസ്ത സമയങ്ങളില്‍ നിര്‍മ്മിച്ചതിനാല്‍, ഇവ രണ്ടും ശില്പങ്ങളും അലങ്കാരങ്ങളും തമ്മില്‍ ചെറുതും എന്നാല്‍ മനസ്സിലാക്കാന്‍ കഴിയുന്നതുമായ വ്യത്യാസമുണ്ട്.  പ്രധാന ശ്രീകോവിലിലെ അലങ്കാരം അല്‍പ്പം സംയമനം പാലിക്കുമ്പോള്‍, ഡാന്‍സിംഗ് ഹാളിനുള്ളില്‍ കൂടുതല്‍ വിശാലമാണ്.  ശങ്കാലിയയുടെ അഭിപ്രായത്തില്‍, ശ്രീകോവിലിന്റെ ഇന്റീരിയറിന്റെ ലാളിത്യം സമതുലിതമാക്കുന്നത് പുറംകൊത്തുപണികളുടെ അപാരതയാണ്. 

തോറാനാസ

കുന്ദയുടെ (ജലാശയം) തൊട്ടടുത്തായി സഭമണ്ഡപത്തിന് മുന്നില്‍ ഒരു കീര്‍ത്തോരന ഉണ്ടായിരുന്നു. നിര്‍ഭാഗ്യവശാല്‍, അടിത്തറയും തോരാറാനയും അപ്രത്യക്ഷമായി, രണ്ട് തൂണുകള്‍ മാത്രം അവശേഷിക്കുന്നു. ഈ തൂണുകളിലൂടെ പടികളുടെ ഒരു പറക്കല്‍ കുനണ്ടയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. സാങ്കേരിയ പറയുന്നതനുസരിച്ച്, മൊധേര സൂര്യക്ഷേത്രത്തിലെ കുണ്ടയാണ്. സഹസ്രലിംഗ തലവോയ്ക്ക് പ്രചോദനമായത്. കുണ്ട തന്നെ ചതുരാകൃതിയിലുള്ള ഒരു ജലാശയമാണ്. ഭൂനിരപ്പില്‍ നിന്ന്,കുണ്ട ക്രമേണ ടെറസുകളിലൂടെയും വിശ്രമിക്കുന്ന ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയും ജലനിരപ്പിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു. കുണ്ടയ്ക്കുള്ളില്‍  ചുവരുകളിലും പടികളിലുമുള്ള നിരവധി ചെറിയ ആരാധനാലയങ്ങള്‍ ഉണ്ട്. 

തൊട്ടടുത്തു തന്നെ മ്യൂസിയത്തില്‍ ചരിത്രത്തിലെ പല നിര്‍മ്മാണ അവശേഷങ്ങളും ഇന്നും സൂക്ഷിച്ചു വച്ചിട്ടുണ്ട്. ഒരു ഗൈഡിന്റെ ആവശ്യമില്ലാതെ തന്നെ സമയമെടുത്ത് സൂര്യക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഭംഗിയും അതിലെ വിസ്മയങ്ങളും ആസ്വദിക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞു.

മൊധേര ക്ഷേത്രം പൊതുവെ സൂര്യദേവന് സമര്‍പ്പിക്കപ്പെട്ടതാണെന്ന് അംഗീകരിക്കപ്പെടുമ്പോള്‍ സൂര്യ, ചരിത്രകാരനും പുരാവസ്തു ഗവേഷകനുമായ കിരിത് മങ്കോടി, ശിവനും സൂര്യനുമടക്കം ദേവതകളുടെ ഒരു മിശ്രിതം ഇവിടെ ആരാധിക്കപ്പെടുന്നുവെന്ന് അഭിപ്രായപ്പെടുന്നു.  ഇതിന്റെ കൊത്തു പണികളിലാണ് ആശ്ചര്യം മുഴുവനും ഒളിഞ്ഞിരിക്കുന്നത്.  അനേകം വിദേശികളും ഇവിടെ വന്നു പോയിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു.  യാത്രകളിലെ മറക്കാത്ത അനുഭവമായി ആ ക്ഷേത്രം മനസ്സില്‍ ഇന്നും നിലനില്‍ക്കുന്നു.

•